Jednym z głównych zadań poradni jest diagnoza dzieci i młodzieży. Diagnozą zajmuje się psycholog i pedagog, których badania uzupełniane są w miarę potrzeb badaniami specjalistów np. logopedy, neurologa, psychiatry itp. Na badanie zgłaszane są dzieci i młodzież przez rodziców, lub prawnych opiekunów. Młodzież pełnoletnia może zgłaszać się samodzielnie. Korzystanie z diagnozy, jak i wszelkich usług Poradni jest dobrowolne i nieodpłatne. Rodzice powinni wyrazić zgodę na badanie dziecka.

Proces diagnozowania i jego wynik ma charakter wieloaspektowy. Każdy zgłoszony problem ma swoją specyfikę, która wpływa na dobór czynności diagnostycznych. Dlatego stosuje się różnorodne metody i techniki badawcze. Podstawową formą jest obszerny wywiad, rozmowa, obserwacja oraz testy psychologiczne i pedagogiczne. W procesie diagnozowania używane są wystandaryzowane, rzetelne, trafne i wiarygodne testy. Służą one do oceny rozwoju intelektualnego, poznawczego, emocjonalnego, społecznego i językowego. Badanie psychologiczne ma na celu poznanie dziecka, jego możliwości rozwoju, zachowań, specyfiki trudności w funkcjonowaniu szkolnym, osobniczym, w relacjach rodzinnych, czy rówieśniczych. Przede wszystkim stanowi próbę wyjaśnienia mechanizmów psychologicznych i genezy zgłaszanych problemów. Badanie pedagogiczne obejmuje ocenę umiejętności czytania i pisania badanie słuchu fonematycznego i pamięci słuchowej bezpośredniej, spostrzeganie na materiale literowym oraz bezpośrednią pamięć wzrokową, szczegółową analizę błędów w czytaniu i pisaniu pod kątem symptomatyki zaburzeń, ocenę poziomu graficznego pisma i znajomości zasad ortografii, analizę zeszytów szkolnych, a także analizę samodzielnych wytworów pisemnych badanego. Ukazuje stan wiedzy i praktycznych umiejętności ucznia. Równocześnie obrazuje rodzicom faktyczny poziom nabytych sprawności, porównując je z wymaganiami programowymi klasy, do której dziecko uczęszcza. Uświadamia zarazem możliwości poprawy sytuacji przez odpowiednią terapię przy współpracy rodziców ze szkołą i poradnią. Opinia wydawana po badaniu jest adekwatnym opisem badanego, podaje istotne cechy jego funkcjonowania oraz zawiera zalecenia, czyli realny plan pomocy. Brak szybkiego przeciwdziałania niepowodzeniom szkolnym wpływa niekorzystnie na zdrowie i psychikę dziecka. Staje się ono nerwowe, trwający długo stres obniża odporność, wiarę we własne siły. Następstwem mogą być zaburzenia w zachowaniu, nerwice, zaburzenia osobowości. Trafna diagnoza jest podstawą do dalszych działań w stosunku do dziecka, jego rodziny, środowiska szkolnego i rówieśniczego. Działania te mają charakter: profilaktyczny, korekcyjny, terapeutyczny, psychoedukacyjny, wychowawczy. Uzyskane w procesie diagnozy informacje stanowią podstawę do udzielania porad dla rodziców na użytek wspierania indywidualnego rozwoju dziecka. Szczególne znaczenie ma diagnoza małych dzieci. W przypadku stwierdzenia różnych zaburzeń w ich rozwoju psychoruchowym istnieje możliwość wczesnego wspomagania i stymulowania np.: opóźnionego rozwoju mowy, sprawności manipulowania, deficytów uwagi, rozwoju ruchowego. Opieka psychologiczna nad małym dzieckiem pełni ważną rolę profilaktyczną, zapobiega niepowodzeniom w nauce szkolnej. Wczesna diagnoza jest konieczna w przypadku dzieci niepełnosprawnych. Wcześniej podjęta interwencja hamuje pogłębianie się niepełnosprawności umysłowej, wspiera rodzinę pokazując możliwości dalszego rozwoju i edukacji dziecka.

Następstwem diagnozy, czyli określenia potencjału rozwojowego dziecka oraz odchyleń i zaburzeń rozwojowych może być orzekanie i kwalifikowanie do odpowiednich form pomocy psychologiczno - pedagogicznej:

• kierowanie do pomocy korekcyjno - kompensacyjnej,
• opiniowanie wcześniejszego rozpoczęcia nauki szkolnej,
• odraczanie obowiązku szkolnego,
• udzielanie zezwolenia na indywidualny program lub tok nauki szkolnej,
• opiniowanie powtarzania przez dziecko klasy,
• orzekanie i kwalifikowanie do kształcenia specjalnego (dzieci niepełnosprawne, z upośledzeniem umysłowym),
• określanie specyficznych trudności w czytaniu i pisani (dysleksja, dysortografia, dysgrafia),
• opiniowanie w sprawie obniżenia wymagań programowych (dotyczy dzieci mających trudności w nauce z powodu słabego funkcjonowania intelektualnego, dzieci z deficytami rozwojowymi),
• pomoc dzieciom z problemami zdrowotnymi w podjęciu decyzji o wyborze szkoły i zawodu.