Oddech to podstawowa i niezbędna do życia czynność fizjologiczna. Oddychamy przecież wszyscy – bez zbędnego zastanawiania się nad tym, bez uświadamiana sobie tego procesu. Oddychać, czyli żyć. Oddychać to też mówić i tutaj sprawa jest już znacznie bardziej skomplikowana. Tu liczy się nie tyle sam oddech, co sposób w jaki oddychamy, gdyż jest on ściśle związany z mówieniem. Wytwarzanie głosu i artykulacja głosek są możliwe dzięki strumieniowi wydychanego powietrza. Najwłaściwszy, fizjologiczny sposób oddychania to pobieranie powietrza drogą nosową. Gdy pojawia się większe zapotrzebowanie na tlen (także w czasie mówienia) częściowo oddychamy także poprzez usta. Jednak w czasie snu, zabawy, wykonywania codziennych czynności powinniśmy oddychać przez nos.

Ciągłe oddychanie drogą ustną ma bardzo niekorzystny wpływ na wymowę. Przede wszystkim utrudnia pionizację języka, czyli umiejętność unoszenia i utrzymywania języka na wałku dziąsłowym (umiejętność ta jest niezbędna do artykulacji głosek szumiących, l, r).

Przyczyny oddychania przez usta są różnorodne. Najczęstsze to:

• przerost trzeciego migdałka
• skrzywienie przegrody nosowej
• częste i nawracające infekcje dróg oddechowych

Oprócz odpowiedniego toru oddechowego niezwykle istotne jest prawidłowe gospodarowanie powietrzem, czyli dostosowanie długości wydechu do czasu trwania wypowiedzi. Istotne jest zatem aby wdech, jak i wydech przebiegały we właściwy sposób. Spłycony wdech, skrócona faza wydechowa, a także złe gospodarowanie powietrzem skutkuje trudnościami w mówieniu.

Niewątpliwie zatem dobre, prawidłowe oddychanie wpływa znacząco na właściwe mówienie. Dziecko oddychające w sposób nieprawidłowy może borykać się z:

• infekcjami dróg oddechowych
• słabym dotlenieniem organizmu i ograniczoną pojemnością płuc
• wadami wymowy, związanymi z brakiem pionizacji języka
• zaburzeniami płynności mowy
• wadami zgryzu
• wiotkimi mięśniami aparatu artykulacyjnego (wargi, policzki, żwacze).

Ćwiczenia oddechowe są w logopedii bazą i fundamentem wszelkich pozostałych działań. Bardzo istotna jest częstość i systematyczność w ich wykonywaniu. Mają one na celu:

• zwiększenie pojemności płuc i lepsze dotlenienie organizmu
• prawidłowe ukształtowanie aparatu artykulacyjnego
• zapobieganie i niwelowanie wad wymowy
• kształtowanie prawidłowego toru oddechowego
• pogłębienie oddechu
• wydłużenie fazy wydechowej, odróżnianie fazy wdechu od wydechu
• dostosowanie, zsynchronizowanie wydechu z długością wypowiedzi
• poprawę napięcia mięśni biorących udział w oddychaniu
• wzmocnienie i ustabilizowanie głosu.

W stosowaniu ćwiczeń oddechowych ważna jest systematyczność i wykonywanie ich w przewietrzonym, natlenionym pomieszczeniu. Nie powinno się ćwiczyć z dzieckiem przeziębionym, zmagającym się z infekcją. Ćwiczenia powinny być niezbyt długie, lepiej częstsze krótkie serie.

Warto zatem zwrócić uwagę na sposób w jaki oddychają nasze dzieci i w razie potrzeby skontaktować się ze specjalistą, w celu ustalenia dalszego postępowania. Ćwiczenia niejednokrotnie można wykonywać w formie zabawy tak, by nie były one dla dziecka zbyt obciążające. Rola rodzica w tym względzie jest kluczowa – to Rodzic ma możliwość codziennego wykonywania z dzieckiem ćwiczeń i motywowania pociechy do systematycznej pracy.

Zatem oddychaj prawidłowo – to takie proste.

Magdalena Lazarowska